Ngày 4-2-2014, khi mở trang đăng nhập vào Facebook, người dùng thấy xuất hiện những dòng cảm ơn: “Turning 10, Thanks to You. Our 10th birthday only happened because of all your friendships, stories and memories along the way. Thank you.” kèm theo một video clip chỉ dài 1,01 phút ghi hình những buổi sinh nhật 10 tuổi của trẻ em ở nhiều nơi trên thế giới. Hôm nay, Facebook, một trong những mạng xã hội lớn nhất thế giới, mừng sinh nhật thứ 10 của mình.

Cho dù có là những lời cảm ơn theo khuôn mẫu và lịch sự chăng nữa, Facebook cũng không thể nào phủ nhận được sự thật là chính “tất cả những tình bạn, những câu chuyện và những ký ức” của các thành viên đã giúp cho “sinh nhật thứ 10” của mạng xã hội này có thể xảy ra. Chính sự tham gia của 1,23 tỷ người dùng đang hoạt động (active user) hàng tháng trên toàn cầu đã giúp cho Facebook không chỉ sống sót tới hôm nay, mà còn trở thành một đại gia công nghệ trong năm 2013 đạt doanh số bán hàng (sales revenue) tới 7,9 tỷ USD và bỏ túi tới 1,49 tỷ USD tiền lời ròng (net income).

Facebook đã ra đời vào ngày 4-2-2004 với chức năng một website liên lạc của các sinh viên thuộc trường Đại học Harvard (Mỹ). Nó là đứa con của Mark Zuckerberg (sinh năm 1984) cùng với các bạn chung phòng của mình tại ký túc xá trường cũng như những nghiên cứu sinh của trường, gồm Eduardo Saverin, Andrew McCollum, Dustin Moskovitz và Chris Hughes. Cái tên của nó xuất phát từ chữ “Face book” hay “facebook” vốn dùng để chỉ một loại thư mục (directory) được in hay trên mạng mà một số trường đại học dành cho các sinh viên có in tên và ảnh của họ. Tên ban đầu của webiste này là Thefacebook và tới tháng 9-2005 mới chính thức đổi thành Facebook như hiện nay.

Ban đầu website Facebook do nhóm Mark Zuckerberg phát triển chỉ dành cho các sinh viên trường Harvard. Sau đó, nó được mở rộng cho các trường cao đẳng trong khu vực Boston (bang Massachusetts) như Ivy League và Stanford University. Dần dần, nó hỗ trợ sinh viên các trường trên khắp nước Mỹ rồi mở rộng cho cả các học sinh trung học và những ai từ 13 tuổi trở lên. Bây giờ, Facebook cho phép bất cứ ai tự xác nhận mình ít nhất là 13 tuổi đăng ký trở thành thành viên. Và Facebook không còn chỉ phục vụ giới nhà trường mà trở thành một dịch vụ mạng xã hội online (social networking), thậm chí sau này phát triển như một dịch vụ truyền thông xã hội online (social media).

Facebook đã nhanh chóng trở thành một doanh nghiệp đầy triển vọng. Vào tháng 5-2005, hãng đầu tư Accel Partners đã đầu tư 12,7 triệu USD vào Facebook và nhà tư bản Jim Breyer, một thành viên của Accel Partners, đã dùng tiền cá nhân của mình đầu tư vào đây thêm 1 triệu USD nữa. Mãi tới năm 2012, Facebook mới bắt đầu lên sàn chứng khoán với giai đoạn IPO vào ngày 1-2 và bán cổ phiếu ra công chúng từ ngày 18-5. Với doanh số năm 2012 là 5 tỷ USD, Facebook lọt vào vị trí 462 trong danh sách Fortune 500 lần đầu tiên vào tháng 5-2013. Facebook được công nhận là công ty mới khởi nghiệp thành công nhất số 5 trong mọi thời đại, cả về mặt tư bản hóa thị trường, doanh số lẫn tốc độ tăng trưởng.

Facebook giá bao nhiêu? Năm 2012, nó được định giá là 104 tỷ USD; và vào tháng 1-2014, giá của Facebook đã được nâng lên thành hơn 134 tỷ USD.

Giống như các doanh nghiệp Internet khác, Facebook làm giàu bằng các thành viên của mình. Vào tháng 12-2004, tức chỉ sau 10 tháng hoạt động, Facebook có được 1 triệu người dùng. Tới tháng 7-2010, có 500 triệu người dùng Facebook và vào tháng 10-2012, số lượng người dùng Facebook đã đạt ngưỡng 1 tỷ người. Mọi người được dịch vụ xã hội này cung cấp miễn phí một sân chơi online, và rồi chính số lượng tham gia của họ làm tăng thêm giá trị và mở ra cơ hội kinh doanh cho Facebook. Hầu hết doanh thu của Facebook chính là từ quảng cáo online và những dịch vụ riêng online khác.

Facebook đã tuyên bố sứ mạng của mình là “đem đến cho mọi người một công cụ để chia sẻ, kết nối, và làm cho thế giới cởi mở hơn”. Hàng triệu người sử dụng Facebook hàng ngày để giao tiếp với bạn bè, tải lên hình ảnh của mình mà không bị giới hạn, chia sẻ liên kết và video, và tìm hiểu thêm về những người họ gặp. Hồi tháng 1-2014, Sheryl Sandberg, Giám đốc điều hành (COO) của Facebook, nhắc lại rằng: “Ông ấy (Mark) luôn nói rằng Facebook được khởi sự không phải chỉ để là một công ty, mà là để hoàn thành một tầm nhìn về việc kết nối cả thế giới lại với nhau.”

Bây giờ, Facebook không chỉ là một sân chơi của các cá nhân trong các mối quan hệ riêng tư. Nó đã trở thành một thế giới ảo online với đủ mọi khía cạnh, cung bậc, màu sắc và hơi thở của cuộc sống con người. Với sức lan tỏa khủng khiếp của nó, người ta dùng Facebook để phục cho mọi mục đích trong cuộc sống của mình. Không chỉ có các doanh nghiệp, cơ quan truyền thông, người của công chúng mà cả những chính khách, đảng phái, cơ quan chính quyền cũng mở trang Facebook của mình.

Riêng đối với tôi, một “net-citizen” với công việc gắn liền với Internet, Facebook trở thành một công cụ hữu dụng và hiệu quả “thiên hạ vô đối”. Từ chỗ chỉ liếc qua Facebook bằng 1 góc 4 con mắt cách đây vài ba năm, tôi đã tít cả 2 mắt với nó. Với tôi, Facebook như một nàng công chúa ngủ quên trong rừng mà tôi là một “hoàng tử giả danh” lần mò vào đánh thức nàng dậy, rồi từ đó đeo dính nhau như sam, sớm tối hủ hỉ với nhau.

Tôi cảm ơn Mark Zuckerberg và các cộng sự đã bày ra cho tôi một công cụ tuyệt vời để truyền tải những hoài bão phục vụ tha nhân của mình. Nhờ Facebook, tôi cũng đã tìm và kết nối lại được với nhiều người bạn bao lâu nay bặt vô âm tín. Nhưng trên cả tuyệt vời là Facebook đã mang lại cho tôi hàng ngàn bạn bè mới, mà hầu hết đều là “ngon lành cành đào”. Có những mối quan hệ từ ảo khi gặp thiên thời, địa lợi, nhân hòa – đặc biệt là hữu duyên – đã phát triển thành quan hệ “face to face” ngoài đời.

Và gọi là fair-play, có qua có lại mới toại lòng nhau, tôi luôn cố gắng để cho trang Facebook của mình thật hữu ích cho mọi người. Ít nhất cũng kiếm được một số trong tổng số 6 tỷ Like mà cộng đồng trên toàn cầu nhấn mỗi ngày trên Facebook. Tôi cũng góp được một số nhỏ trong tổng số 400 tỷ tấm ảnh được chia sẻ trên Facebook. Và với hàng ngàn mối kết nối, tôi đã như giọt nước tràn ly giúp Facebook đạt được tới 201,6 tỷ mối kết nối bạn bè.

Happy Birthday to Facebook.

PHẠM HỒNG PHƯỚC

(Saigon 4-2-2014)