Có thể nói ngay rằng một trong những điều làm nên sự thu hút của đồng tiền ảo Bitcoin là những bí ẩn về cha đẻ của nó. Bởi vậy việc tạp chí Mỹ Newsweek vừa loan báo có thể đã tìm ra được người sáng tạo ra đồng tiền điện tử toàn cầu đang gây nhiều sóng gió và tranh cãi này sẽ khiến người ta có những cảm xúc khác nhau. Người thì hí hửng vì đã giải mã được một ẩn số, kẻ lại buồn so bởi chẳng còn gì để tiếp tục khám phá.

Nhân vật mà nữ nhà báo tự do Leah McGrath Goodman viết cho Newsweek tìm ra là Satoshi Nakamoto, một người Mỹ gốc Nhật 64 tuổi, hai lần kết hôn, có 6 người con, đang sống tại Temple City một vùng ngoại ô của thành phố Los Angeles (bang California). Người đàn ông gần tuổi nghỉ hưu có cuộc sống bình thường và lặng lẽ này được cho là đã phát triển khái niệm về Bitcoin dưới tên thật của mình.

Tất nhiên là do Nakamoto vẫn kiên trì né tránh báo chí nên những thông tin về ông là do người ta tìm hiểu từ những nguồn khác. Người ta nói rằng ông tốt nghiệp khoa vật lý tại Đại học Bách khoa bang California ở Pomona và trong quá khứ từng làm cho những dự án bí mật của chính phủ Mỹ. Gavin Andresen, một người cộng tác ban đầu trong việc tạo ra Bitcoin, cho biết thậm chí ông chưa bao giờ được nói chuyện trực tiếp với Nakamoto, cho dù là qua điện thoại. Ông này nói với nhà báo Goodman rằng mình nghĩ Nakamoto đã tạo ra đồng Bitcoin “vì những nguyên nhân chính trị”.

Các thành viên gia đình cho biết Nakamoto chưa hề nói với họ về sự liên quan của ông tới đồng Bitcoin. Có lẽ một trong những bí ẩn lớn là cớ sao ông chưa hề chi xài một đồng Bitcoin nào trong gia tài Bitcoin của mình mà hiện nay có giá trị tới hàng trăm triệu USD, ngay cả khi ông cần tiền.

Khi thấy câu chuyện này ầm ĩ trên mạng xã hội, Andresen đã viết trên mạng Twitter  rằng mình thất vọng trước chuyện báo Newsweek đã “dox” (tiếng lóng trên Internet chỉ sự tiết lộ thông tin cá nhân) về Nakamoto và gia đình ông. Andresen cũng viết: “Tôi ân hận vì đã nói chuyện với Leah (nhà báo viết cho Newsweek)”.

Thật ra, Bitcoin chỉ là một trong vô số loại đồng tiền ảo khác trên thế giới, là một hình thức thanh toán trong thời kinh doanh điện tử. Hình thức hoạt động của nó là một hệ thống thanh toán ngang hàng hay đồng đẳng (peer-to-peer). Bitcoin còn được xếp vào một loại phần mềm mã nguồn mở. Nó khác các “đồng loại” là may mắn được những ai đó chọn “bơm phồng” lên thành một loại tiền ảo toàn cầu và một công cụ đầu cơ tài chính.

Trang mạng cổ vũ cho Bitcoin weusecoins.com quảng bá 4 đặc trưng nổi bật của Bitcoin là: dễ dàng (từ người này tới người khác, có thể giao dịch Bitcoin từ máy tính hay bất cứ thiết bị nào có nối mạng tới bất cứ ai, bất cứ nơi đâu trên thế giới, dù ngày hay đêm); an toàn (được mã hóa mạnh mẽ nhờ Bitcoin tiến hành thủ tục xác nhận bằng công nghệ mã hóa tương tự như trong các ứng dụng chính phủ và quân đội); mở (hoàn toàn phi tập trung, do Bitcoin là nguồn mở, không ai làm chủ nó, được duy trì bởi một cộng đồng các nhà phát triển mã nguồn mở); chơi đẹp (phí tổn tối thiểu, việc sử dụng hệ thống Bitcoin hoàn toàn miễn phí, người dùng chỉ phải trả một khoản phí tự nguyện để tăng tốc độ xử lý các giao dịch).

Giới nghiên cứu nói rằng mục đích của việc phát triển Bitcoin là tạo ra một hình thức thanh toán thay thế cho các loại tiền tệ do chính quyền kiểm soát và là một phương tiện giao dịch tài chính nhanh chóng, rẻ tiền bên ngoài các hệ thống ngân hàng quốc tế.

Cho tới nay sau 5 năm kể từ ngày nó ra đời 3-1-2009, Bitcoin vẫn còn có một tương lai mịt mù, không ai dám chắc. Có lẽ sẽ khó có nhà nước nào dám công nhận nó là một loại tiền tệ thay thế, mà nếu có chăng cũng chỉ dừng lại ở mức coi nó như một hình thức thanh toán thương mại điện tử. Đã có những cơ sở kinh doanh cả trên mạng lẫn ngoài đời chấp nhận thanh toán bằng Bitcoin. Với đặc điểm giao dịch trong suốt và ẩn danh, Bitcoin đã bị coi như một công cụ để rửa tiền và trốn thuế. Và cũng với nền tảng là một đối tượng ảo trên Internet, nó luôn là mồi ngon cho những tay tin tặc. Cho tới nay đã có không ít dịch vụ giao dịch Bitcoin bị phá sản vì tin tặc.

Nhưng người ta vẫn say máu với Bitcoin, chủ yếu như một dạng đầu cơ dựa vào sự may rủi. Và giá trị ảo của đồng tiền ảo này cứ tiếp tục lên lên xuống xuống làm xiếc trong tay những trùm đầu cơ. Theo BlockChain.info, tổng giá trị của Bitcoin đang lưu thông trên toàn cầu hiện nay gần 7 tỷ USD. Trang unCached cho biết: vào tháng 2-2014, giá trị một đơn vị Bitcoin đã được đẩy lên tới 1.000 USD (so với chỉ 13 USD hồi năm ngoái). Nhu cầu Bitcoin vẫn đang leo thang ở Trung Quốc. Dịch vụ giao dịch BTC China loan báo đã nhận được 5 triệu USD từ các nhà đầu tư có pháp nhân.

Trở lại chuyện Newsweek gặp người được coi là cha đẻ của Bitcoin. Nữ phóng viên Goodman đã viết một chuyên đề được dùng làm bìa trên số báo Newsweek đề ngày 14-3-2014. Chị kể: Nakamoto đứng ở cuối đường chạy xe trong nhà mình nhìn ra cổng với vẻ sợ sệt, nhút nhát. Và khó chịu. Ông mặc chiếc áo thun nhàu nát, quần jean xanh cũ và mang vớ thể thao trắng, nhưng đi dép, giống như ông vừa ra khỏi nhà một cách vội vã. Tóc rối bù và ông có dáng vẻ của một người nhiều tuần không ngủ.

Nhà báo đã gặp rắc rối do Nakamoto gọi cảnh sát. Hai viên cảnh sát của Temple City tới. Một người hỏi Goodman: “Này, chị muốn hỏi gì người đàn ông này? Ông ấy nghĩ nếu nói chuyện với chị, mình sẽ gặp rắc rối.” Nhà báo trả lời: “Tôi không nghĩ ông ấy gặp rắc rối đâu. Tôi muốn hỏi ông ấy về Bitcoin. Người đàn ông này là Satoshi Nakamoto.” Viên cảnh sát giật mình: “Cái gì? Đây là người đã tạo ra Bitcoin ư? Trông ông ấy đang sống khá là khiêm tốn.”

Nhà báo Goodman mô tả: “Ông ấy là một người có thiên hướng sưu tập các xe lửa mô hình và có một sự nghiệp phủ dưới làm màn bí mật khi làm những công việc bí mật cho những công ty lớn và cho quân đội Mỹ. Đứng trước tôi với đôi mắt nhìn xuống, đó là cha đẻ của Bitcoin.” Bằng chứng để nhà báo nổi tiếng này coi như lời thú nhận ngầm của Nakamoto là khi từ chối nói về Bitcoin, ông đã nói rằng mình “không còn” (no longer) liên can gì với đồng tiền này nữa. “Không còn” có nghĩa là trước đây đã từng!

PHẠM HỒNG PHƯỚC

(Saigon 7-3-2014)

Bìa tạp chí Newsweek đề ngày 14-3-2014 về cha đẻ của Bitcoin.

Ông Satoshi Nakamoto tại Lancaster (California). Hình lấy từ Photobucket.com được báo Newsweek đăng lại).

Một nhà hàng chấp nhận Bitcoin. (Ảnh: unCached)