Gần 5 năm sau khi bị quân Taliban bắt hồi tháng 6-2009, Trung sĩ Bowe Bergdahl 28 tuổi, người tù binh chiến tranh Mỹ duy nhất trong cuộc chiến Afghanistan, đã được trả tự do ngày 31-5-2014.

Cái giá để đổi lấy tự do cho người tù binh Mỹ này không hề rẻ. Để đổi lấy anh, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã phải đồng ý thả 5 tù nhân cấp cao Afghanistan khỏi nhà tù Mỹ chuyên giam giữ những nghi can khủng bố trên Vịnh Guantanamo Bay.

Lúc đó khoảng 6g chiều 31-5, một đội đặc nhiệm Mỹ với sự hộ tống của những chiếc trực thăng chiến đấu và máy bay trinh sát đã tới một địa điểm ở miền đông Afghanistan, nơi Taliban thả tù binh. Một chiếc trực thăng hạ cánh đón Bergdahl trong khi những tay súng Taliban chong súng cảnh giác. Tù binh Mỹ leo lên trực thăng, lấy bút và viết lên một chiếc đĩa giấy hai chữ “SF?” – ý hỏi có phải họ là lính Mỹ tời đón mình không. Giữa tiếng cánh quạt trực thăng ầm ầm, một người lính hét lên: “Phải, chúng tôi tìm kiếm anh lâu lắm rồi.” Và Bergdahl đã bật khóc.

Vụ trao đổi tù binh khác thường này đã xảy ra chỉ ít ngày sau khi Tổng thống Mỹ Obama bất ngờ bay sang thăm lính Mỹ đóng ở Afghanistan đêm 25-5, tức áp Ngày Tưởng nhớ Memorial Day (26-5-2014). Hiện còn khoảng 32.000 lính Mỹ vẫn đang ở đất nước Nam Á này trong Lực lượng Trợ giúp An ninh Quốc tế (ISAF) do Mỹ chỉ huy. Ông Obama nói mình hy vọng tổng thống mới sắp tới của Afghanistan sẽ ký hiệp định cho phép 9.600 lính Mỹ được tiếp tục ở lại nước này sau cuối năm 2014, thời hạn tất cả binh lính nước ngoài phải rút khỏi Afghanistan.

Theo một số quan chức Mỹ, việc trao đổi tù nhân như thế này chưa từng xảy ra trong 13 năm chiến tranh vừa qua của Mỹ ở Iraq và Afghanistan. Mỹ xưa nay có nguyên tắc không thương lượng với khủng bố. Tuy nhiên, các quan chức Mỹ cho rằng việc này có thể giúp tiến xa hơn trong những nỗ lực hòa giải với phe Taliban – một nhân tố cực kỳ quan trọng trong kế hoạch hậu chiến ở Afghanistan. Trên website của mình, Taliban cho biết họ vô cùng hạnh phúc và mừng vui vì đã giành lại tự do cho những tù nhân Afghanistan.

Có lẽ chính vì vậy mà Tổng thống Obama đã có một quyết định cầm chắc sẽ gây sóng gió ở Mỹ và thậm chí với những đồng minh của Mỹ. Chẳng phải đợi lâu, 2 nghị sĩ hàng đầu của đảng Cộng hòa là Dân biểu Howard “Buck” McKeon ở bang California và Thượng nghị sĩ James Inhofe ở bang Oklahoma đã tuyên bố ông Obama vi phạm luật Mỹ khi phê chuẩn việc trao đổi tù nhân này. Theo họ, luật Mỹ yêu cầu tổng thống phải thông báo cho Quốc hội biết 30 ngày trước bất cứ cuộc chuyển giao những tên khủng bố nào từ nhà tù Guantanamo. Những nghị sĩ Cộng hòa yêu cầu Nhà Trắng phải tổ chức một cuộc điều trần trước Quốc hội về vụ này.

Nhà Trắng giải thích rằng các quan chức chính phủ coi đây là một “tình huống độc nhất và cấp bách” buộc họ phải quyết định thực hiện không theo yêu cầu của luật định. Bộ trưởng Quốc phòng Chuck Hagel nói rằng các quan chức hành động với niềm tin cuộc sống của người lính Mỹ này đang gặp nguy hiểm và quân đội phải bằng mọi giá đưa anh ta mau chóng ra khỏi Afghanistan.

Chắc chắn vụ trao đổi tù nhân này sẽ không yên. Liệu nó có gây phản ứng bất lợi ở Afghanistan khiến chính phủ mới của nước này từ chối ký hiệp định an ninh song phương với Mỹ? Một nguồn tin thân cận với văn phòng Tổng thống Afghanstan cho biết Tổng thống Hamid Karzai đã giận dữ vì Mỹ bí mật thương lượng với Taliabn mà ông không hề được tham vấn.Đại sứ Mỹ tại Kabul là James Cunningham nói với báo giới rằng: “Chính quyền Afghanistan đã biết về vụ này. Mặc dù không có sự hỗ trợ của họ, nhưng họ đã biết chúng tôi đang thực hiện điều đó. Chỉ có một điều bí mật là thời gian chính xác.”

5 tù nhân Guantanamo đã được máy bay quân sự Mỹ chở sang Qatar, nơi Taliban có văn phòng chính trị, chiều 31-5. Theo điều kiện phóng thích, họ bị cấm đi khỏi nước này trong ít nhất 1 năm. Mỹ và Qatar đã ký ghi nhớ về các điều kiện phóng thích này.

5 tù nhân này nằm trong số những thành viên Taliban cao cấp nhất vẫn còn bị giam tại nhà tù Guantanamo. Đó là Abdul Haq Wasiq, Thứ trưởng tình báo Taliban; Mullah Norullah Nori, chỉ huy cao cấp của Taliban tại thành phố Mazar-e-Sharif; Khairullah Khairkhwa, Bộ trưởng Nội vụ Taliban và có quan hệ trực tiếp với thủ lĩnh tinh thần Mullah Omar và trùm khủng bố Osama bin Laden; Mohammed Nabi, chỉ huy an ninh của Taliban ở tỉnh Qalat; và Mohammad Fazl, kẻ mà Tổ chức Giám sát Nhân quyền HRW cho là có thể bị truy tố với các tội ác chiến tranh về những vụ thảm sát hàng loạt người Hồi giáo Shiite ở Afghanistan năm 2000 và 2001.

Để xem ông Obama sẽ được coi như một người hùng hay lại chuốc thêm một vụ rắc rối mới trong mấy năm cuối cùng ở Nhà Trắng. Giới bình luận quốc tế nhận xét: vấn đề ra sao tùy thuộc vào việc người ta coi 5 người Afghanistan kia là tù nhân Taliban hay khủng bố? Và thiệt ra, chủ yếu chỉ có những đốin thủ chính trị với ông Obama và đảng Dân chủ của ông là làm mình làm mẩy. Còn người dân Mỹ, hễ có một đồng hương thoát nạn là họ mừng rồi.

PHẠM HỒNG PHƯỚC

(Taipei 3-6-2014)

+ Nguồn ảnh: Internet. Thanks.

Trung sĩ Bowe Bergdahl trong tay Taliban hồi cuối năm 2010.

Trung sĩ Bowe Bergdahl.

Người dân bang Idaho ủng hộ việc giải cứu tù binh Mỹ.

Người dân bang Idaho ủng hộ việc giải cứu tù binh Mỹ.

Tổng thống Barack Obama và cha mẹ của trung sĩ Bowe Bergdahl trong cuộc họp báo tại Nhà Trắng ngày 31-5-2014.