Chỉ mới được chính thức phát hành cho hai hệ máy iOS và Android ngày 6-7-2016, game di động Pokémon Go của Công ty Pokémon Company (Nhật Bản) đã nhanh chóng trở thành một trò chơi, một thú vui và thậm chí một hiện tượng gây nóng sốt nhiều nước trên thế giới. Với nhiều người, đặc biệt là trẻ em và giới trẻ, mùa hè 2016 đang ngày càng nóng hơn với những cuộc hành trình ảo mà thực, thực mà ảo săn tìm những con Pokémon.

Pokémon Go có thể được coi như một game làm lại dựa trên tựa game gốc Pokémon được hãng Nintendo (Nhật Bản) phát hành năm 1996. Bản thân Pokémon đã là một sản phẩm thành công vượt trội. Với tài nhạy bén kinh doanh của các nhà phát triển và phát hành, Pokémon đã nhanh chóng vượt ra khỏi phạm vi một game mà trở thành một series thuộc nhiều dạng (phim, truyện tranh, game show truyền hình, đồ chơi, vật phẩm) và một thương hiệu nhượng quyền hấp dẫn. Tính tới tháng 5-2016, sau 20 năm tung hoành ngang dọc, các thể loại Pokémon trên toàn thế giới đã đem lại cho các chủ nhân của Pokémon tổng số tiền lên tới 4.800 tỷ yên (khoảng 46,2 tỷ USD).

Vì sao Pokémon Go lên cơn sốt? Bản thân Pokémon gốc đã là một game hấp dẫn bao thế hệ người chơi rồi. Trong game gốc, người chơi đóng vai huấn luyện viên thu thập các loại Pokémon về tự huấn luyện thành các chiến binh để đấu với đạo quân của các huấn luyện viên trong game hay với những người chơi khác. Số lượng các con Pokémon được nhà phát triển bổ sung qua từng lần phát hành. Cho tới năm 2016, ở thế hệ Pokémon thứ sáu, tổng số con Pokémon trong tựa Pokémon X and Y đã lên tới 722 con.

Pokémon Go là một game di động đông người chơi thuộc dạng tương tác ảo (augmented reality) và dựa theo vị trí hiện tại của người chơi. Cái hay của nhà phát triển (công ty phát triển phần mềm Niantic ở bang California, Mỹ) quả đáng ngả mũ bái phục. Đó là cái hay và óc sáng tạo đa dạng được kết hợp lại một cách mượt mà như nhung, cái này bổ sung cho cái kia hòng tăng thêm phần cuốn hút. Cốt chuyện và cách chơi (gameplay) đơn giản mà hấp dẫn. Không chỉ dựa trên nền tảng Internet và di động vốn là xu thế của thời đại, Pokémon Go còn khai thác các thành phần và công nghệ cốt lõi của thiết bị di động hiện nay. Nó vượt qua cả thực tế ảo (virtual reality) để thành tương tác ảo, sử dụng hệ thống định vị toàn cầu GPS, bản đồ số online và ngay cả chiếc camera đang ngày càng được nâng cấp trên thiết bị di động.

Các nhà phát triển Pokémon Go dựa trên bản đồ số online toàn cầu để cài cắm những con Pokémon ảo ở những vị trí thật (có trên bản đồ) ở bất cứ nơi nào trên thế giới. Họ còn để cho đầu óc mình tự do bay lượn khi cài chúng trong những ngôi nhà, thậm chí trong phòng tắm nhà ai đó. Người chơi có nhiệm vụ săn tìm để bắt các con Pokémon đó, càng được nhiều thì điểm càng cao. Họ dùng hệ thống GPS và bản đồ qua game để tìm kiếm các con Pokémon rồi dùng camera trên thiết bị di động để tóm từng con một. Người chơi có thể bắt, huấn luyện các con vật ảo. Game này hoàn toàn miễn phí. Nhà phát hành thu lợi từ việc bán các vật phẩm trong game.

Chịu trách nhiệm phát hành Pokémon Go là Công ty Pokémon có quá nhiều kinh nghiêm và tài ba đã được khẳng định bằng… tiền. Công ty Pokémon Company được thành lập vào năm 1998 là một liên doanh giữa ba công ty giữ bản quyền về Pokémon là Nintendo, Game Freak, và Creatures để chuyên kinh doanh các thứ có liên quan tới Pokémon.

Khi mới được chính thức phát hành hồi thượng tuần tháng 7-2016, có lẽ là một trong các hoạt động mừng sinh nhật thứ 20 của Pokémon, tựa game Pokémon Go dành cho 2 hệ điều hành di động lớn nhất là Android và iOS. Ngày đầu tiên, Pokémon Go có ở 3 nước Úc, New Zealand và Mỹ. Thành công ngay trong vòng 1 nốt nhạc, đúng một tuần sau, có thêm Đức. Ngày hôm sau (14-7-2016), Pokémon Go xuất hiện ở Anh; hôm sau có thêm Ý, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha; và ngày sau nữa thì hầu hết châu Âu đã có thể tham gia săn Pokémon. Ngày 17-7, Pokémon Go tới Canada. Và mãi tới ngày 22-7, người Nhật Bản mới có thể chơi Pokémon Go. Hãng Apple cho biết Pokémon Go đã phá kỷ lục của App Store. Mặc dù chỉ được phát hành ở 3 nước, Pokémon Go đã trở thành ứng dụng được tải về trong tuần đầu tiên nhiều nhất trước nay của App Store (kho ứng dụng dành cho iOS này hiện có hơn 1,5 triệu ứng dụng).

Ở Việt Nam, người ta đã có thể chơi Pokémon ké với những tài khoản ở Úc ngay từ những ngày đầu tiên.

Hiện tượng Pokémon Go cũng đang nhanh chóng tạo nên những dư luận tốt xấu khi nó đã kịp gây ra vô số chuyện hỉ nộ ái ố. Có người càm ràm là đang ngủ trong nhà thì anh ta bị người chơi Pokémon Go gõ cửa xin vào nhà… bắt một con Pokémon nào đó. Ở Mỹ vừa xảy ra trường hợp hàng trăm người vào một buổi tối tháng 7-2016 đã hối hả đổ tới một công viên để săn bắt một con Pokémon.

Pokémon Go tất nhiên cũng vướng phải những lời phê bình như ở bản gốc Pokémon suốt 2 thập niên nay. Chẳng hạn, một số người theo đạo Thiên Chúa nói rằng game này mang tính huyền bí và bạo lực, thậm chí “thuyết tiến hóa Pokémon” đi ngược với Kinh thánh. Những người theo đạo Do Thái hay bài Do Thái có thể không hài lòng với những biểu tượng được cho là của Do Thái giáo trong game.

Có hàng loạt vấn đề đã được những nhà chuyên môn và những nhà chức trách đặt ra. Cũng như ở Pokémon, Pokémon Go có thể gây nguy hại cho sức khỏe, cả tâm thần lẫn thể chất, cho người chơi quá lậm.

Cảnh sát Úc cảnh báo rằng nguy cơ xảy ra tai nạn giao thông sẽ cao hơn do người lái xe và người đi bộ mải mê săn tìm Pokémon. Bọn tội phạm công nghệ cao cũng có thể cài cắm những con Pokémon ở những địa điểm để chúng dẫn dụ nạn nhân tới rồi trấn lột, bắt cóc hay gây án nói chung. Ngày 20-7-2016, tại Chiquimula (Guatemala) đã xảy ra vụ án một cậu con trai 18 tuổi bị bắn chết và đứa em họ 17 tuổi bị thương do những hung thủ dùng tính năng GPS của Pokémon Go để tìm ra nơi hai nạn nhân đang có mặt.

Người ta cũng lưu ý tới việc cài cắm Pokémon ở những địa điểm nhạy cảm có thể gây nhiều cảm xúc bất lợi cho công chúng và người chơi, hay gây ra những vụ xâm phạm an ninh, bảo mật. Chẳng hạn như ở nghĩa trang, cơ sở quân sự,… Cũng có khi để tăng độ khó cho game, những con Pokémon có thể được cài cắm ở những vị trí nguy hiểm.

Về mặt công nghệ, Pokémon Go cũng đã gây ra nhiều mối quan ngại. Tin tặc có thể khai thác những lỗi kỹ thuật của game để xâm nhập thiết bị và hệ thống của người chơi. Theo RiskIQ, chỉ trong vòng 11 ngày sau khi Pokémon Go phát hành, người ta đã phát hiện có ít nhất 215 phiên bản game giả, game nhái. Nhiều ứng dụng giả này có chứa virus và mã độc. Báo Anh The Telegraph (11-7-2016) cho biết, chỉ 72 giờ sau khi game Pokémon Go được ra mắt ở Úc và New Zealand, các nhà nghiên cứu về an ninh mạng của Công ty Proofpoint đã phát hiện được một bản nhái game này có chứa mã độc cho phép tin tặc “kiểm soát hoàn toàn smartphone của nạn nhân”. Do không thể lọt qua được hàng rào bảo vệ của những kho ứng dụng chính như App Store, Google Play,… hầu hết các ứng dụng nhái hay giả được cung cấp trên các trang web, dịch vụ khác trên Internet để người ta tải về máy rồi tự cài đặt. Từ lâu nay, các chuyên gia an ninh mạng vẫn luôn cảnh báo mọi người cẩn thận với những ứng dụng của bên thứ ba được cung cấp ngoài luồng như vậy (thường là dưới dạng file APK). Các chuyên gia của Proofpoint cho biết những mã độc giống như loại mà họ tìm thấy ẩn trong Pokémon Go APK có thể “mở một cửa hậu trên thiết bị. Nó cũng đánh cắp các thông tin chứa trên thiết bị đó”.

Hàng ngàn người tập trung chơi Pokémon Go bên trong Công viên Victoria Park bên Vịnh Causeway Bay ở Hong Kong ngày 30-7-2016. (Thousands of peoples are gathering to play Pokemon Go inside the Victoria Park, Causeway Bay. 30JUL16 SCMP/Bruce Yan).

Tất nhiên, người ta hoàn toàn có thể phát triển Pokémon Go theo hướng đem lại những lợi ích thật sự cho cộng đồng xã hội. Chẳng hạn như cài cắm những con Pokémon ở những địa điểm du lịch, những nơi muốn cộng đồng quan tâm. Mới đây, một nhà lập trình ở Syria có ý tưởng thay vì cài cắm những con Pokémon, người ta có thể cài cắm những món thiết yếu cho người dân đất nước đang bị nhận chìm trong chiến tranh khốc liệt này, như thực phẩm, thuốc men,… Bất luận thế nào, Pokémon Go là một ý tưởng trên cả tuyệt vời. Vấn đề là người ta phát triển và sử dụng nó ra sao.

Nhiều nhà chuyên môn nói rằng hiện tượng cuồng mê Pokémon (Pokémania) sẽ ngày càng sâu rộng hơn trên khắp thế giới với con sốt Pokémon Go chỉ mới bắt đầu này. Vì thế, từ kinh nghiệm của chính Pokémon gốc 20 năm rồi, người ta cần phải sớm đưa ra những lời cảnh báo cần thiết cho cả người chơi lẫn cho cộng đồng.

PHẠM HỒNG PHƯỚC

Có thể đọc bài in trên báo Người Lao Động TP.HCM Chủ nhật và báo Người Lao Động Online