Hôm nay là Tết mùng 5 tháng 5 à nghen. Cõi trên là ngày 30-5-2017, ngày khai mạc Triển lãm công nghệ lớn nhất châu Á COMPUTEX Taipei 2017 ở Taiwan – nơi người dân mừng Tết Đoan Ngọ này với hương sắc và dấu ấn người Trung Hoa thiệt là đậm đà. Sở dĩ có mối liên kết truyền thống và công nghệ này là bởi những năm trước, mỗi khi qua xứ Đài (hỗng phải theo chồng Đài đâu) dự COMPUTEX, tôi đều được trải nghiệm cái không khí Tết Đoan Ngọ này, có khi trước ít ngày.

Tên chữ của ngày này là Tết Đoan Ngọ. Nhưng tôi khoái dùng cái tên thuần Việt Tết mùng Năm tháng Năm hơn. Nói gọn hơn là Tết mùng Năm hay Tết Nửa năm.

Từ điển bách khoa Wikimedia giải thích nghĩa hai chữ Hán “Đoan” là “mở đầu”, “Ngọ” là “giữa trưa” rồi phán rằng Tết Đoan Ngọc phải ăn vào buổi trưa (từ 11 giờ tới 13 giờ) mới linh, mới là sành điệu. Theo triết lý y học Đông phương thì hỏa khí (thuộc dương) của trời đất và trong cơ thể của con người trong ngày Đoan Ngọ đều lên đến tột bậc. Tôi hiểu nôm na là “sung nhất”. Hèn chi tôi mạng Sơn hạ hỏa (lửa dưới núi) nên sáng giờ người cứ tưng tưng muốn bùng nổ như núi lửa à há.

Người Việt mình, đặc biệt là ở miền Bắc, còn gọi Tết mùng Năm là Tết giết sâu bọ. Bởi theo nông lịch và thời tiết, đây là thời gian thích hợp để nông dân ra đồng diệt trừ sâu bọ. Hồi trước năm 1975, cứ sáng sớm ngày Tết mùng Năm, mẹ tôi lại bắt mấy đứa con của mình ăn một chén cơm rượu do bà làm từ mấy hôm trước, gọi là để giết sâu bọ, giun sán trong bụng. Báo hại mới sáng dậy, miệng còn say ke, tụi tôi ăn hết chén cơm rượu xong đứa nào cũng ngất ngư.

Sau này lên Saigon, sống ở vùng Chợ Lớn, Tết mùng Năm nào tôi cũng có dịp ăn bánh ú tro – một loại bánh ú bằng gạo nếp ngâm nước tro có nhân đậu xanh ngọt gói trong lá tre. Cách đây ít năm, tôi có dịp ăn bánh ú tro nhân ngọt mà có “insert” thêm mấy cọng mỡ heo béo ngậy. Thú thiệt, cảm giác ăn thiệt là “đơ cái miệng”. Thật ra, bánh ú tro là một loại bánh truyền thống của người Việt ở miền Nam dùng để cúng dịp Tết mùng Năm. Đây cũng là một loại bánh truyền thống của người Hoa ở Đài Loan, Trung Quốc trong dịp Tết Đoan Ngọ. Mấy ngày trước đó, chạy xe trên đường Trần Hưng Đạo nối dài từ Châu Văn Liêm đổ xuống nhà thờ Cha Tam, tôi thấy bánh ú tro đủ kiểu được treo bán lủ khủ.

Nè, nè bạn tôi ơi. Tết mùng Năm tháng Năm có nghĩa là quỹ thời gian của một năm âm lịch đã được chi xài gần phân nửa rồi đó. Năm nay chỉ nhắc vậy chớ hỗng có nói gì đâu. Liệu hồn!

PHẠM HỒNG PHƯỚC