Vào lúc 4g chiều ngày 31-1-2023 theo giờ ET Mỹ (tức 4g sáng 1-2-2023 theo giờ Việt Nam), hãng chế tạo máy bay Mỹ Boeing tổ chức lễ bàn giao chiếc Boeing 747 cuối cùng, khép lại 55 năm (từ năm 1967) sản xuất dòng máy bay có biệt danh là “Nữ hoàng Bầu trời” (Queen of the Skies) này. Chiếc Boeing 747 cuối cùng đã được sản xuất hoàn tất vào đầu tháng 12-2022 và được bàn giao cho hãng Atlas Air vào cuối tháng 1-2023.

B747 là thành quả lao động của khoảng 50.000 nhân viên Boeing. Được gọi là “Gia đình siêu nhân” (The Incredibles), đây là những công nhân xây dựng, thợ máy, kỹ sư, thư ký và quản trị viên đã làm nên lịch sử ngành hàng không bằng cách chế tạo chiếc 747 – chiếc máy bay dân dụng lớn nhất thế giới – trong vòng chưa đầy 16 tháng vào cuối thập niên 1960 ở Everett (bang Washington). Boeing vào ngày 13-4-1966 thông báo sẽ sản xuất Boeing 747 chở được 490 hành khách và bắt tay vào việc sản xuất dòng máy bay này từ tháng 6-1966 (chính thức từ năm 1967). Chiếc 747-100 đầu tiên ra khỏi xưởng đóng vào ngày 30-9-1968 và bay chuyến đầu tiên vào ngày 9-2-1969. Chiếc Boeing 747 đầu tiên bắt đầu phục vụ hành khách từ chuyến bay khai trương đường bay New York–London của hãng hàng không Mỹ Pan Am Airlines vào ngày 21-1-1970.

Boeing cho biết: động lực để tạo ra chiếc 747 khổng lồ đến từ việc giảm giá vé máy bay, lượng hành khách đi máy bay tăng đột biến và bầu trời ngày càng đông đúc. Sau thất bại trong cuộc cạnh tranh về loại máy bay vận tải quân sự khổng lồ C-5A, Boeing bắt đầu phát triển một loại máy bay thương mại tiên tiến cỡ lớn để tận dụng công nghệ động cơ phản lực luồng cao (high-bypass engine technology) vốn được phát triển cho C-5A. Triết lý thiết kế đàng sau chiếc 747 là phát triển một loại máy bay hoàn toàn mới và ngoài động cơ, các nhà thiết kế đã cố tình tránh sử dụng bất kỳ phần cứng nào được phát triển cho C-5.

Thiết kế cuối cùng của 747 được cung cấp với ba cấu hình: chỉ chở hành khách (all passenger), chỉ chở hàng hóa (all cargo) và kiểu chuyển đổi chở khách/chở hàng (convertible passenger/freighter mode). Các mẫu chuyên chở hàng hóa và chuyển đổi chất các container hàng hóa 8 x 8 foot (2,4 x 2,4 mét) qua chiếc mũi khổng lồ có thể mở lên.

Boeing 747 có kích thước thực sự hoành tráng. Chiếc máy bay khổng lồ này yêu cầu Boeing phải xây dựng nhà máy lắp ráp 200 triệu foot khối (5,6 triệu mét khối) ở Everett, đó là tòa nhà lớn nhất thế giới (theo thể tích). Thân máy bay của chiếc 747 ban đầu dài 225 foot (68,5 mét); cái đuôi cao bằng tòa nhà sáu tầng. Để được điều áp (pressurized), nó mang theo một tấn không khí. Hầm hàng có chỗ cho 3.400 kiện hành lý và có thể dỡ xuống trong bảy phút. Tổng diện tích cánh lớn hơn một sân bóng rổ. Tuy nhiên, toàn bộ hệ thống định vị toàn cầu lại chỉ nặng chưa bằng một chiếc máy tính xách tay hiện đại.

Các phi công cho chiếc 747 được chuẩn bị tại trường đào tạo Boeing. Kinh nghiệm lái một chiếc máy bay lớn như vậy đã có được trong một cỗ máy gọi là “Waddell’s Wagon”, được đặt theo tên của Jack Waddell, phi công thử nghiệm chính của công ty. Phi công ngồi trong mô hình buồng lái của 747 được xây dựng trên đỉnh những cây cột cao cỡ ba tầng lầu trên một chiếc xe tải đang di chuyển. Phi công đã học cách vận hành từ độ cao như vậy bằng cách hướng dẫn cho người lái xe tải bên dưới mình qua radio.

Cơ quan Hàng không và Không gian Quốc gia (NASA) sau đó đã sửa đổi hai chiếc 747-100 thành máy bay vận chuyển tàu con thoi vũ trụ (Shuttle Carrier Aircraft).

Boeing 747-100 đang vận chuyển tàu con thoi cho NASA.

Phiên bản tiếp theo, 747-200, có sức chứa khoảng 440 hành khách và có tầm hoạt động khoảng 5.600 mile (10.371km). Năm 1990, hai chiếc 747-200B được sửa đổi để làm chuyên cơ Air Force One cho Tổng thống Hoa Kỳ và thay thế những chiếc VC-137 (707) từng là chuyên cơ của tổng thống trong gần 30 năm. 747-300 có tầng trên mở rộng và chở nhiều hành khách hơn so với 747-200.

Chiếc Boeing 747-200B được dùng làm chuyên cơ Air Force One cho Tổng thống Hoa Kỳ.

Chiếc 747-400 ra mắt vào năm 1988. Sải cánh của nó dài 212 foot (64 mét) và có các “cánh nhỏ” (winglet) cao 6 foot (1,8 mét) trên đầu cánh. 747-400 cũng được sản xuất với vai trò máy bay vận tải, kiểu kết hợp chở hàng và chở khách; cũng như có phiên bản nội địa đặc biệt không có cánh nhỏ, dành cho các chuyến bay tầm ngắn hơn.

Vào tháng 8-1999, một máy bay vận tải hàng hóa 747-400 được quân sự hóa, lắp ráp đặc biệt để sử dụng làm nền tảng cho chương trình laser trên không (Airborne Laser, ABL) của Không quân Hoa Kỳ. Nó được xuất xưởng vào ngày 27-10-2006 và cuối cùng được đặt tên là YAL-1. Boeing là nhà thầu chính cho ABL, với máy bay được thiết kế để cung cấp khả năng bay ở tốc độ ánh sáng trong giai đoạn tăng tốc của chuyến bay hầu tiêu diệt tất cả các loại tên lửa đạn đạo. Boeing đã cung cấp máy bay đã sửa đổi và hệ thống quản lý chiến đấu, đồng thời là nhà tích hợp hệ thống tổng thể. Các đối tác của ABL là Northrop Grumman (cung cấp iốt oxy hóa học – chemical oxygen iodine, hoặc COIL – các loại laser năng lượng cao), và Lockheed Martin (cung cấp tháp pháo gắn ở mũi cùng với hệ thống điều khiển hỏa lực/điều khiển chùm tia). Vào ngày 11-2-2010, bản thử nghiệm bay đã phá hủy một tên lửa đạn đạo ngoài khơi Nam California. Tuy nhiên, chương trình ABL đã bị hủy bỏ vào năm 2011, và vào năm 2012, chiếc YAL-1 đã được chuyển đến “nghĩa địa” của Không quân Hoa Kỳ gần Pima (bang Arizone) để bị dỡ bỏ.

Một biến thể khác của Boeing 747 là Dreamlifter – một chiếc 747-400 được sửa đổi đặc biệt – vận chuyển các cấu trúc phức hợp lớn, bao gồm các phần thân máy bay khổng lồ của 787 Dreamliner, từ các đối tác trên khắp thế giới đến nhà máy tại Everett và tại Charleston (bang South Carolina) để lắp ráp công đoạn cuối. Hàng hóa khổng lồ này được xếp dỡ thông qua phần thân máy bay phía sau có bản lề để giở lên. Chiếc cuối cùng của loạt bốn chiếc Dreamlifter đã được giao vào ngày 16-2-2010.

Máy bay 747-400 tầm xa hơn (còn được gọi là 747-400ER) được ra mắt vào cuối năm 2000. Dòng 747-400ER (Extended Range) có cả phiên bản chở khách và chở hàng. Các máy bay này có cùng kích thước với những chiếc 747-400 hiện tại và có tầm bay 7.670 mile (14.205km) khác với tầm bay 7.260 mile (13.450km) của 747-400 bình thường. Phiên bản máy bay này có cánh của máy bay chở hàng 747-400 được tăng cường, thân và càng hạ cánh được tăng cường, và một thùng nhiên liệu phụ ở khoang hàng phía trước, với tùy chọn cho thùng nhiên liệu thứ hai. Khi không cần khả năng đầy đủ của 747-400ER, người vận hành có thể tháo thùng chứa nhiên liệu để giải phóng thêm không gian cho hàng hóa.

Boeing 747-8.

Vào tháng 11-2005, Boeing ra mắt gia đình máy bay 747-8, bao gồm máy bay chở khách liên lục địa 747-8 và máy bay chở hàng 747-8. Những chiếc máy bay này kết hợp các công nghệ tiên tiến từ 787 Dreamliner. Trên thực tế, ký hiệu 747-8 được chọn để thể hiện mối liên hệ công nghệ giữa 787 Dreamliner và 747-8 mới, bao gồm động cơ General Electric GEnx-2B, đầu cánh có rãnh và các cải tiến khác cho phép giảm 30% tiếng ồn, giảm 15% lượng khí thải carbon khi sử dụng, duy trì hiệu suất tốt hơn, trọng lượng thấp hơn, tiêu thụ nhiên liệu ít hơn, ít bộ phận hơn và ít bảo trì hơn.

Máy bay chở hàng 747-8 bay lần đầu tiên vào ngày 8-2-2010. Máy bay dài 250 feet, 2 inch (76,3 mét), dài hơn 18 foot, 4 inch (5,6 mét) so với máy bay chở hàng 747-400. Sự mở rộng này mang lại cho khách hàng khối lượng hàng hóa đạt doanh thu cao hơn 16% so với phiên bản trước đó. Máy bay này có thêm bốn pallet hàng hóa trong khoang chính và ba pallet ở khoang dưới.

Phiên bản chở khách, Boeing 747-8 Intercontinental, phục vụ từ 400 đến 500 chỗ ngồi, đã cất cánh chuyến bay đầu tiên vào ngày 20-3-2011. Trần khoang hành khách được điêu khắc, thùng đựng hành lý phía trên và bên hông lớn hơn, cầu thang được thiết kế lại và hệ thống đèn LED năng động, tất cả đều góp phần tạo nên trải nghiệm tổng thể thoải mái hơn cho hành khách. Với 51 ghế bổ sung và khối lượng hàng hóa mang lại doanh thu cao hơn 26% so với 747-400, chiếc Boeing 747-8 Intercontinental đầu tiên đã được bàn giao cho một khách hàng Boeing Business Jet vào ngày 28-2-2012. Hãng hàng không Lufthansa có trụ sở tại Frankfurt (Đức) đã nhận chiếc Intercontinental đầu tiên vào ngày 25-4-2012.

Vào ngày 28-6-2014, Boeing đã giao chiếc 747 thứ 1.500 được xuất xưởng cho Lufthansa. 747 là chiếc máy bay thân rộng đầu tiên trong lịch sử đạt cột mốc 1.500. Vào ngày 9-2-2019, Boeing đã tổ chức lễ kỷ niệm 50 năm chuyến bay đầu tiên của 747.

Vào ngày 20-1-2022, Boeing và Atlas Air Worldwide đã công bố đơn đặt hàng 4 máy bay vận tải 747-8 cuối cùng để Boeing khép lại chương trình sản xuất Boeing 747. Chiếc Boeing 747 thứ 1.574 và cũng là chiếc cuối cùng của dòng Boeing 747 được giao vào cuối tháng 1-2023.

Chiếc Boeing 747 thứ 1.574 và cũng là chiếc 747 cuối cùng xuất xưởng ngày 7-12-2022 tại nhà máy ở Everett.

Xin mời xem video xuất xưởng chiếc Boeing 747 cuối cùng ngày 7-12-2022 tại nhà máy Boeing ở Everett (bang Washington).

Đội bay 747 Fleet

• Chiếc máy bay thân rộng 2 lối đi (twin-aisle airplane) đầu tiên của thế giới Boeing 747 đã bắt đầu được sản xuất vào năm 1967 và trải qua 55 năm sản xuất. Có tổng cộng 1.574 chiếc Boeing 747 các loại đã được sản xuất cho hơn 100 khách hàng.
• Đội bay 747 đến nay đã thực hiện được hơn 118 triệu giờ bay và gần 23 triệu chu kỳ bay (flight cycles).
• Từ những ngày đầu tiên của chương trình, Boeing 747 đã được thiết kế chủ yếu để vận tải hàng hóa. Lý do chính là thiết kế 747 đặt khoang bay trên một tầng thứ hai để tiện cho việc xếp hàng hóa ở các phiên bản chở hàng hóa sau này.

Phiên bản 747-8

• Ở tốc độ bình phi thông thường, mỗi giây 747-8 di chuyển được một khoảng cách bằng chiều dài của ba sân bóng đá FIFA hoặc sân football NFL.
• Boeing 747-8 có khả năng di chuyển với độ dài của một cuộc chạy marathon chuẩn 26.2-mile marathon (42,2km) trong 2,5 phút.
• Đuôi của 747-8 cao 63 ft 6 in (19,5m), tương đương một tòa nhà 6 tầng.
• Với trọng tải hàng hóa 133,1 tấn, 747-8 Freighter có thể vận chuyển 10.699 thanh vàng khối, trị giá 7,7 tỷ USD.
• 747-8 Freighter có thể chở khoảng 19 triệu quả bóng ping-pong hay banh golf.
• Tổng công suất điện của một chiếc 747-8 có thể cấp điện cho 480.000 chiếc TV LCD 32 inch.
• Một chiếc máy bay vận tải 747-8 Freighter có thể vận chuyển ngay lập tức gần 9 triệu bộ dụng cụ y tế dùng trong 72 giờ hoặc 122.000 MRE quân sự (bữa ăn sẵn) đến một địa điểm gặp nạn.

Các cánh

• Một cánh máy bay 747-8 có thể chứa tổng không gian sinh hoạt (tổng diện tích sàn) của 4 ngôi nhà gia đình, mỗi ngôi nhà có ba phòng ngủ và hai phòng tắm với diện tích mỗi phòng là 1.375 foot vuông (128m vuông).
• Sải cánh của một chiếc 747-8 rộng bằng chiều dài 2 chiếc 737-700 xếp hàng dọc.

Động cơ

• Lực đẩy của động cơ đã tăng từ 43.500 cân Anh trên mỗi động cơ ở những chiếc 747 đời đầu lên tới 66.500 cân Anh với động cơ GENx-B2 của 747-8.
• Đường kính quạt của động cơ 747-8 GEnx-2B gần bằng đường kính thân máy bay ném bom B-29.
• Một động cơ 747-8 GEnx-2B có cùng lực đẩy khi cất cánh như tất cả tám động cơ trên máy bay ném bom B-52 đời đầu (PW YJ57-3).

Chuyến bay

• Tầm bay của 747-8 Intercontinental tương đương 7.790 mile (14.430km); trong khi tầm bay của phiên bản Freighter tương đương 4.325 mile (8.010km).
• Trọng lượng cất cánh tối đa khoảng 1 triệu cân Anh (khoảng 450.000kg).

Nội thất

• Có 14 cầu thang lên tầng trên (upper deck).
• Chỉ mỗi tầng trên của 747-8 Intercontinental đã có diện tích tương đương cả một chiếc 737- 700.

Thông tin chi tiết về gia đình Boeing 747.

C.T.M.

Nguồn do Boeing cung cấp.