Đóng vai trò ở giữa nối kết cả ba trụ cột của chuyển đổi số (Chính phủ số, xã hội số và kinh tế số) chính là công dân số. Cẩm nang Chuyển Đổi Số do Bộ Thông tin – Truyền thông xây dựng và phát hành năm 2021 định nghĩa: Công dân số là người dân được trang bị năng lực số để sống giữa môi trường được số hóa toàn diện.

Trong mấy năm gần đây, các địa phương, từ cấp xã phường tới quận huyện rồi cấp tỉnh thành, đã đầu tư nhiều tiện ích, ứng dụng để giúp người dân trở thành công dân số. Các ứng dụng, tiện ích công dân số – chính quyền số này được trển khai với hai hình thức: ứng dụng riêng biệt chạy trên nền Internet và ứng dụng con (mini app) tích hợp trong ứng dụng mạng xã hội Zalo. Mỗi ứng dụng có giao diện khác nhau, nhưng đều cùng chung mục đích là tạo môi trường gắn kết, tương tác giữa cơ quan quản lý nhà nước và công dân ở từng địa phương. Trên các ứng dụng này, bên cạnh việc cung cấp và cập nhật thông tin chính thống của địa phương, còn cung cấp các tiện ích để công dân thực hiện những thủ tục, dịch vụ hành chính công online. Và mối quan hệ giữa người dân và chính quyền được thể hiện bằng tính năng phản ánh, báo tin, nơi người dân có thể cung cấp thông tin về tình hình địa phương và đề đạt những suy nghĩ, vấn đề của mình lên chính quyền địa phương để được chính quyền nhanh chóng tiếp nhận, xử lý và phản hồi.

Ứng dụng “Công dân số Thành phố Hồ Chí Minh”

TP HCM, thành phố lớn nhất nước và có năng lực số vào hàng đầu, cũng đã trở thành một địa phương mới xây dựng ứng dụng công dân số. Chiều 14-11-2024, UBND TP HCM đã ra mắt ứng dụng “Công dân số Thành phố Hồ Chí Minh” (gọi tắt là app Công dân số), với mục đích kết nối công dân và chính quyền. Ứng dụng riêng biệt này có thể được người dân tải về thiết bị để tự cài đặt từ hai kho ứng dụng App Store (thiết bị iOS) và Google Play (thiết bị Android). Theo kế hoạch, trong giai đoạn đầu tiên (đến ngày 31-12-2024), app Công dân số cung cấp 12 nhóm tính năng chính, được hiển thị trong mục “Công dân số”, bao gồm: Phản ánh kiến nghị; Giáo dục; Y tế; Du lịch – Bản tin; Giao thông; Xây dựng; Cơ quan nhà nước; Dịch vụ công – Tra cứu hồ sơ; Bản đồ; Tài khoản chung; Tương tác thông báo – Tin tức – Lấy ý kiến người dân. TP cho biết sẽ tiếp tục hoàn thiện, nâng cấp, bổ sung các tính năng mới cho ứng dụng Công dân số; song song với việc bảo đảm cho ứng dụng vận hành ổn định, thông suốt, đem lại nhiều tiện ích nhất có thể cho người dân TP.

Với nguồn lực của mình, TP HCM đã chọn phát triển một ứng dụng riêng giúp mình có thể chủ động quản lý ứng dụng và bảo mật, an toàn thông tin – dữ liệu tốt hơn. Điều đáng chú ý là người dân chỉ cần tải và tự cài đặt ứng dụng vào thiết bị di động của mình; còn việc đăng nhập ứng dụng thì người dân chỉ cần đăng nhập một lần duy nhất thông qua tài khoản định danh điện tử của công dân Việt Nam (tài khoản VNeID). Sự liên thông này vừa bảo đảm an toàn cho cả cơ quan nhà nước lẫn người dân, vừa tiện lợi hơn cho người dân.

Số đông địa phương đã chọn hình thức tích hợp ứng dụng công dân số của mình vào nền tảng Zalo để vừa nhanh, vừa giảm chi phí, vừa tiện cho người dân (họ không cần tải ứng dụng riêng biệt về cài đặt mà chỉ cần vào ngay tài khoản Zalo của mình và chọn truy cập vào mục mini ứng dụng số của địa phương). Theo số liệu của Zalo, tính đến năm 2023, Zalo có hơn 16.000 tài khoản chính thức của cơ quan Nhà nước và khối tiện ích đang hoạt động với hơn 57 triệu người quan tâm, tạo ra hơn 1,6 tỷ lượt tương tác. Hiện nay, có hơn 417 mini app của cơ quan Nhà nước và khối tiện ích đang hoạt động trên Zalo, phục vụ hơn 5,7 triệu người dùng chỉ sau hơn một năm triển khai dịch vụ này cho cơ quan nhà nước và các khối đơn vị tiện ích.

Ông Võ Lê Anh, Chủ tịch UBND phường Hòa Thuận Tây, (quận Hải Châu, TP Đà Nẵng), nơi hồi tháng 10-2024 đã đưa vào hoạt động Zalo Mini App “Hoa Thuan Tay Smart”, chia sẻ lý do chọn hình thức này: Zalo là một trong những nền tảng công nghệ thiết yếu trên điện thoại với khoảng 77 triệu người dùng. Đặc biệt, rất nhiều người dân Việt Nam sử dụng thành thạo Zalo, trong đó bao gồm cả những người lớn tuổi và các đối tượng lao động không thành thạo sử dụng các thiết bị điện tử. Do đó, phát triển các tiện ích số trên nền tảng Zalo là lựa chọn phì hợp với nhu cầu và thực tiễn của địa phương.

Điều thú vị là hiểu rõ đặc điểm vùng cao miền núi nhiều trở ngại về hệ thống giao thông, nhiều tỉnh miền núi ở phía Bắc đã sớm xây dựng những ứng dụng chính quyền số, như siêu ứng dụng di động “Điện Biên Smart” của tỉnh Điện Biên, mini app “Lào Cai Số” của tỉnh Lào Cai, ứng dụng công dân số “YenBai-S” của tỉnh Yên Bái, ứng dụng “Công dân số Hòa Bình” của tỉnh Hòa Bình,… Trong khi năm 2023 mới là cao điểm ứng dụng công dân số của nhiều tỉnh thành, ngay từ tháng 5-2022, tỉnh Lạng Sơn đã khai trương nền tảng “Công dân số Xứ Lạng”.

Trong trường hợp địa phương chọn giải pháp tự xây dựng ứng dụng công dân số riêng, sự lựa chọn đáng quan tâm là hợp tác với những tập đoàn công nghệ có sẵn cơ sở hạ tầng mạng như VNPT, Viettel,… Các đơn vị này có nguồn lực dồi dào đã phát triển sẵn những giải pháp công dân số của mình và có thể nhanh chóng tùy chỉnh theo nhu cầu của từng địa phương. Lợi thế của họ là có sẵn nền tảng mạng để vận hành ứng dụng.

Việc mỗi địa phương, đặc biệt là tới tận cấp cơ sở xã phường, tự xây dựng ứng dụng công dân số riêng có thể dẫn tới lãng phí và nguy cơ loạn ứng dụng. Các ứng dụng địa phương cần có tính tương thích và liên thông cao, phải kết nối với nền tảng ứng dụng chung của cấp tỉnh thành và rồi tới trung ương.

Và thực tế cho thấy, xây dựng được ứng dụng có vẻ dễ dàng hơn rất nhiều so với việc bảo đảm cho ứng dụng vận hành thông suốt, mượt mà và có hiệu quả. Trước hết là phải giới thiệu được ứng dụng tới từng người dân địa phương. Đó là lý do mà hồi tháng 2-2024, đích thân ông Lê Thành Đô, Chủ tịch UBND tỉnh Điện Biên, đã phát động lễ ra quân cao điểm cài đặt ứng dụng Điện Biên Smart cho người dân trong tỉnh. Và đây chính là một nhiệm vụ của các tổ công nghệ số cộng đồng tại các địa phương.

Theo sáng kiến của Bộ Thông tin và Truyền thông, kể từ năm 2022, trên cả nước đã có hơn 80.000 tổ công nghệ số cộng đồng, với hơn 400.000 thành viên. Trong những năm qua, lực lượng này đã “đi từng ngõ, gõ từng nhà, rà từng người”, góp phần đẩy nhanh công cuộc chuyển đổi số tại các địa phương, tới tận cấp cơ sổ thôn xóm, làng bản. Các địa phương có thể tận dụng lực lượng “thực hành công nghệ” tại chỗ này để giới thiệu và đưa các ứng dụng CDS tới tận từng cư dân địa phương.

Bản in trên báo Người Lao Động Chủ nhật 22-12-2024 và trên báo NLĐ Online.

HOÀI XUÂN