Nhà ở trung tâm Chợ Lớn (TP HCM), nhưng mãi tới trung tuần tháng 2-2025, anh Minh Quân mới nhận được thông báo từ nhà mạng VinaPhone là khu vực của mình đã có sóng 5G. Nhà mạng này đã công bố chính thức cung cấp dịch vụ 5G trên toàn quốc từ ngày 20-12-2024 sau hơn 2 tháng cho thuê bao trải nghiệm 5G miễn phí.

Bạn Minh Quân đã dùng công cụ Speedtest để đo thử tốc độ mạng di động của mình. Kết quả, mạng VinaPhone 5G cho tốc độ tải xuống 585Mbps và tải lên 51,9Mbps; trong khi mạng VinaPhone 4G có tốc độ tải xuống 62,1Mbps và tải lên 18,2Mbps. Tất nhiên đây chỉ là các tốc độ tham khảo và thay đổi tùy theo tình trạng kết nối mỗi lần. Nhưng chúng rõ ràng cho thấy tốc độ nhanh “vượt trội” của mạng 5G so với 4G.

Thực trạng mạng 5G hiện nay: Tốc độ phủ sóng chậm và sóng chập chờn

Sau hơn 4 tháng chính thức thương mại hóa ở Việt Nam, (mạng Viettel 5G bắt đầu cung cấp dịch vụ toàn quốc từ ngày 13-10-2024), tình hình hoạt động của các mạng di động 5G thực tế không khả quan như mong muốn của người dùng di động. Trong số 3 nhà mạng đã đấu thầu được quyền sử dụng sóng 5G, cho tới hạ tuần tháng 2-2025, mới có hai nhà mạng Viettel và VNPT VinaPhone chính thức công bố thương mại hóa dịch vụ 5G. Nhà mạng MobiFone vẫn “thong thả” triển khai 5G, và bắt đầu cho thuê bao trải nghiệm 5G mang tính thử nghiệm ở một số ít khu vực tại một số tỉnh thành từ đầu tháng 11-2024.

VNPT đang tăng tốc phát triển các trạm BTS 5G. (Ảnh: VNPT). 

Tập đoàn VNPT cho biết hiện nay đã phủ sóng 5G tại khu vực trung tâm của toàn bộ 63 tỉnh thành cũng như khu vực trung tâm của các quận huyện, cùng với các khu vực quan trọng (như sân bay, khu công nghiệp, trung tâm hành chính,…) Theo kế hoạch, trong năm 2025, VNPT sẽ tăng vùng phủ sóng 5G lên gấp 2-3 lần hiện nay trên lộ trình đạt tới mục tiêu của Chính phủ là phủ sóng 5G cho 99% dân số cả nước vào năm 2030.

Nhà mạng Viettel cho biết đã phủ sóng được hơn 90% khu vực trung tâm các tỉnh thành và trong năm 2025 có mục tiêu đạt 10 triệu thuê bao 5G.

Theo báo cáo, hiện nay mạng 4G, sau gần 8 năm phát triển (thương mại hóa từ tháng 4-2017), đã phủ sóng tới 99,8% dân số toàn quốc. Mạng 4G sở hữu 132.500 trạm phát sóng BTS phủ rộng khắp cả nước.

Không chỉ có vùng phủ sóng hạn chế, mạng 5G hiện nay có chất lượng gây thất vọng cho nhiều người dùng vốn mong đợi nhiều năm qua với nhiều kỳ vọng. Ngay tại những vùng đã phủ sóng, sóng 5G vẫn phập phù, lúc có lúc không, tốc độ không ổn định, có khi còn chậm hơn cả 4G. Nhiều người cho biết đã quay trở lại dùng mạng 4G sau một thời gian ngắn trải nghiệm 5G chủ yếu để có được chất lượng kết nối ổn định. Thực tế, với các tác vụ và ứng dụng cơ bản, mạng 4G đã có thể đáp ứng tốt. Công nghệ mạng 5G là sự nâng tầm và đáp ứng các nhu cầu mới.

Theo các nhà chuyên môn, cũng giống như với các công nghệ mạng di động trước, vùng phủ sóng và chất lượng mạng 5G có mối quan hệ với nhau. Chất lượng sóng 5G chưa ổn định do bên cạnh công nghệ còn do số lượng trạm phát sóng còn quá ít, rời rạc, không thể tạo thành một mạng lưới BTS dạng tổ ong để hỗ trợ sóng cho nhau. Quả thật, bản đồ vùng phủ sóng 5G ở Việt Nam hiện như “tấm da beo”.

Cùng chung tay phát triển mạng 5G

Vấn đề nằm ở chỗ không thể trách các nhà mạng di động đối với thực trạng mạng 5G hiện nay. Điều quan trọng là thời gian triển khai còn quá ngắn (chỉ mới chính thức thương mại hóa có ít tháng so với gần 8 năm của mạng 4G).   

Thực tế đây là một bài toán kinh doanh khó cho các doanh nghiệp viễn thông, không thể duy ý chí. Việc triển khai mạng 5G phải tùy thuộc vào tiềm lực của doanh nghiệp, tính toán tới hiệu quả kinh doanh. Khác với khi triển khai 4G trong thời hoàng kim của thị trường di động, việc triển khai mạng 5G vốn đòi hỏi đầu tư lớn lại rơi vào thời kỳ sụt giảm của thị trường di động. Các nhà mạng trong năm 2024 đã đầu tư hàng chục ngàn tỷ đồng để đấu giá quyền sử dụng băng tần 5G. Chi phí xây dựng trạm BTS 5G cao gấp 3 hay 4 lần trạm BTS 4G. Trong năm 2024, Tổng Công ty CP Công trình Viettel (Viettel Construction) đã thông qua dự án xây mới 5.000 trạm BTS cho thuê với vốn đầu tư lên tới 1.460 tỷ đồng.

Phải công nhận rằng hai tập đoàn Viettel và VNPT trong thời gian qua đã rất tích cực trong việc triển khai trạm BTS 5G. Họ có tiềm lực lớn và đang sở hữu cơ sở hạ tầng viễn thông rộng khắp cả nước. Tuy số lượng trạm BTS 5G đã triển khai còn nhỏ, nhưng đều đã vượt qua (thậm chí hơn 2 lần như của Viettel), yêu cầu về số lượng trạm BTS 5G theo quy định đấu thầu băng tần (doanh nghiệp triển khai tối thiểu 3.000 trạm phát sóng BTS 5G sau 2 năm được cấp phép, chính thức cung cấp dịch vụ muộn nhất là 12 tháng kể từ ngày được cấp phép 5G).

Việc triển khai 5G phải tiến hành song hành 2 vế: mở rộng trạm phát sóng và tăng cường ứng dụng 5G. Việc tăng cường ứng dụng 5G có nhiều lợi ích: nâng tầm cuộc sống người dân, tăng cường hiệu quả hoạt động và kinh doanh cho các cơ quan và doanh nghiệp, khai thác tối đa các thế mạnh 5G để không bị lãng phí, tạo nhu cầu sử dụng 5G. Tham khảo các nước triển khai thành công 5G (như Mỹ, Úc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Canada, Trung Quốc,…), về tổng thể, các doanh nghiệp ứng dụng 5G đạt cả 3 mục tiêu: giảm chi phí hoạt động, tăng doanh thu, gia tăng trải nghiệm cho khách hàng.

Dư địa ứng dụng 5G cho doanh nghiệp ở Việt Nam còn rất lớn. Theo khảo sát của Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ Công nghệ thông tin Việt Nam (VINASA), tại TP HCM, 61% doanh nghiệp được khảo sát chưa tự động hóa, 25% doanh nghiệp có tự động hóa nhưng ở mức độ rất thấp, 25% doanh nghiệp hoàn toàn không kết nối, không ứng dụng thông minh trong dây chuyền sản xuất.

Vì thế, vì mục tiêu phát triển toàn diện chung, Nhà nước cần chung tay với các doanh nghiệp phủ sóng 5G, cả về việc xây dựng cơ sở hạ tầng và công nghệ lẫn việc ứng dụng 5G vào cuộc sống. Không chỉ hỗ trợ các nhà mạng trong việc triển khai 5g, tốt hơn nữa là Nhà nước cũng cần có chính sách ưu đãi cho các doanh nghiệp, tổ chức ứng dụng 5G.

Theo Nghị quyết về thí điểm một số chính sách, cơ chế đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số được Quốc hội thông qua ngày 19-2-2025, Nhà nước sẽ dành ngân sách hỗ trợ doanh nghiệp triển khai nhanh hạ tầng mạng 5G trên toàn quốc. Cụ thể, doanh nghiệp viễn thông triển khai nhanh hạ tầng mạng 5G phải đạt tối thiểu 20.000 trạm phát sóng 5G được nghiệm thu đưa vào sử dụng từ ngày Nghị quyết này có hiệu lực thi hành đến hết ngày 31-12-2025. Tổng số tiền hỗ trợ doanh nghiệp viễn thông theo quy định này không vượt quá tổng số tiền trúng đấu giá quyền sử dụng băng tần mà doanh nghiệp đã thực hiện trong năm 2024. Mức hỗ trợ cho 1 trạm BTS 5G là 15% chi phí thiết bị bình quân cho một trạm phát sóng 5G được mua trong năm 2025.

NGÔ LÊ