Cuộc chiến pháp lý chống Huy Fong Foods kéo dài 9 tháng trời và nếu như không được nguyên đơn bất ngờ rút đơn ngày 28-5, vụ án sẽ được bắt đầu xử vào tháng 11-2014. Theo báo Los Angeles Times (29-5-2014), nó đã thu hút sự tham gia của những nhà chính trị khắp cả nước Mỹ và họ tìm cách chiêu dụ sản phẩm tương ớt nổi tiếng này bỏ California dọn về địa phương họ.

Huy Phong Foods đã sản xuất tương ớt từ năm 1980, một năm sau khi ông chủ David Trần, một người Việt gốc Hoa di dân sang Mỹ. Biểu tượng “con gà” là do ông chủ Trần cầm tinh tuổi Dậu. Xưởng chế biến tại thành phố Irwindale mới hoạt động hồi năm 2012 với chi phí đầu tư lên tới 40 triệu USD. Và cuối năm 2012, công ty đã phải đương đầu với vụ khiếu nại đầu tiên, đó là của con trai ông ủy viên Hội đồng Thành phố Hector Manuel Ortiz. Để giải quyết, Huy Fong Foods đã cho lắp đặt hệ thống lọc mùi tại xưởng. Nhưng tới tháng 9-2013, một tháng sau khi mùa thu hoạch ớt và chế biến tương ớt chính thức bắt đầu, ông kia khiếu nại lần nữa.

Ông David Trần, chủ hãng Huy Fong Foods.

Huy Fong Foods bèn cho lắp đặt hệ thống lọc bổ sung và mời các kỹ sư của Khu Quản lý Chất lượng Không khí Duyên hải phía Nam (SCAQMD) tới thanh tra xưởng. Theo lời ông chủ Trần kể, các quan chức thành phố đề nghị dùng hệ thống lọc không khí trị giá 600.000 USD để lắp đặt. Nhưng ông Trần cho biết mình muốn xem xét thêm những lựa chọn khác. Công ty đã liên lạc với 3 nhà tư vấn chất lượng không khí riêng biệt để tìm chọn phương thức giảm mùi tốt nhất.

Luật sư Fred Galante bào chữa cho thành phố Irwindale nói rằng chính quyền thành phố đã nhận được 20 tới 30 lời khiếu nại về mùi khó chịu phát ra từ xưởng tương ớt Huy Fong Foods, trong đó có những người bị chứng hen suyễn và những phụ huynh có con em không thể chơi ngoài trời vì mùi tương ớt trong không khí.

Xin lưu ý chỉ có từ 20 tới 30 lời khiếu nại (điều lạ là luật sư biện hộ cũng không thể đưa ra con số chính xác) trong khoảng 1.400 cư dân thành phố. Ông Sal Hernandez, 75 tuổi, một cựu nghị viên Hội đồng Thành phố, sống trên đường Azusa Canyon Road, chỉ cách xưởng của Huy Fong Foods vài căn nhà, nói rằng ông chưa bao giờ ngửi được mùi tương ớt trong không khí. Ông nói mình ngạc nhiên vì sao chính quyền thành phố này lại có hành động chống Huy Fong Foods một cách quá nhanh chóng và quyết liệt. “Tôi sống ngay bên cạnh nó mà có bị ảnh hưởng chút nào đâu”, – ông nói. Người cựu sĩ quan cảnh sát dự bị sinh sống tại Irwindale hơn 30 năm nói thêm rằng một số ít người dân ở thành phố này trước đây cũng từng khiếu kiện chuyện mùi hôi chống lại những xưởng chế biến khác, như nhà máy bia khổng lồ MillerCoors Brewery hay một xưởng chế biến thức ăn cho chó trên xa lộ Arrow Highway.

Tối 9-4-2014, với 4 phiếu thuận và 0 phiếu chống, Hội đồng Thành phố Irwindale đã tuyên bố kiện Huy Fong Foods trên cơ sở lợi ích công chúng (public nuisance). Thượng nghị sĩ của bang, Ed Hernandez đã cho người mang một tuyên bố tới cho thành phố Irwindale, trong đó ông ca ngợi Huy Fong Foods là một trong những “ngôi sao sáng” của cộng đồng doanh nghiệp năng động của San Gabriel Valley và đề nghị sẽ giúp nhà sản xuất tương ớt này chuyển tới làm ăn tại một thành phố lân cận. Thượng nghị sĩ cho biết mình đã yêu cầu thành phố hủy bỏ vụ kiện tụng không cần thiết và có tính kích động này, thay vào đó cùng hợp tác với Huy Fong Foods để giải quyết vấn đề. Nghị viên Hội đồng Thành phố, Albert Ambriz, phân bua rằng thành phố muốn giữ xưởng tương ớt lại. “Tôi tôn trọng thực tế là họ có ở đây. Nhưng họ biết có vấn đề và cần phải được giải quyết,” – ông nói.

Trong số những thành phố và tiểu bang muốn tranh thủ thời cơ để kéo nhà chế biến tương ớt nổi tiếng này về với mình, nổi bật nhất là bang Texas, nơi giáp với Mexico – xứ sở của ớt. Ngày 12-5-2014, Hạ nghị sĩ Jason Villalba của Nghị viện bang Texas đã dẫn đầu một phái đoàn hùng hậu của bang tới tận California gặp chủ hãng Huy Fong Foods. Bang Texas đang “rù quến” ông chủ người gốc Việt của tương ớt “Con gà” để nếu không chuyển hết qua Texas thì cũng coi bang này như “ngôi nhà thứ hai của mình”.

Hữu xạ tự nhiên hương, mà có “tự nhiên hương” thì mới lâu bền. Theo nguyên tắc chung, nước hoa chỉ kéo dài hương trên da thịt giai nhân từ 4 tới 8 tiếng đồng hồ (tùy theo chất lượng và tỷ lệ tập trung tinh dầu – không nói tới “chất lượng người xức nó” đâu nghen). Đó là loại “perfume”, còn các loại “eau de…” (như Eau de parfum, Eau de toilette, Eau de colonge) có thời gian lưu hương nhanh hơn cho dù có ai đó cố tình “xếp tàn y lại để dành hơi”. Từ ngày sản xuất tương ớt tới giờ, hơn 30 năm, Huy Fong Foods chưa hề quảng cáo cho sản phẩm này (một điều lạ thường giữa thiên đường của quảng cáo). Ngay cả trang web của Huy Fong Foods cũng chỉ được cập nhật lần cuối hồi tháng 5-2004 và bây giờ khi truy cập vào đó, bạn vẫn còn thấy có 2 phiên bản: một bản chuẩn cho máy có băng thông thấp và một bản nâng cao cho máy tính có màn hình 800 x 600 pixel.

Coi như thêm một cách để người dân có thể tận mắt nhìn thấy hoạt động của xưởng tương ớt và vào tận “sào huyệt” để ngửi coi mùi hôi của nó ra sao, từ tháng 2-2014, ông Trần quyết định mở cửa xưởng cho các chuyến tham quan của công chúng mỗi ngày, tới nay đã có hơn 600 người tham gia. Ông đề nghị mỗi người tới tham quan nhận xét xem mùi hôi của xưởng có thoát ra ngoài khó chịu như bị khiếu kiện không. Cho tới nay, chưa có ai than phiền.

Hiện nay xưởng tương ớt Huy Fong Foods chuẩn bị vào mùa chế biến mới. Trong mùa thu này, xưởng sẽ tiếp nhận và chế biến hơn 58.000 tấn ớt (nhiều hơn năm ngoái 8.000 tấn). Xưởng có khoảng 80 lao động toàn thời gian và sẽ thuê hơn 200 lao động thời vụ khi mùa thu hoạch ớt bắt đầu. Tuy nhiên, ông Trần cũng lo mình sẽ bị giảm thị phần khi bị buộc phải tiết lộ cho công chúng quá nhiều về quy trình chế biến của mình. Hiện đã có một số nhà sản xuất như Trader Joe’s, Tabasco,… tung ra những phiên bản tương ớt Sriracha khác.

Còn chuyện kiện tụng thì Huy Fong Foods chắc chắn sẽ còn phải đọc trường thiên tiều thuyết nhiều chương hồi, xem phim truyền hình Mỹ nhiều season. Giới chức thành phố Irwindale và nhất là những người khiếu kiện coi mòi chưa tâm phục khẩu phục, vẫn còn hậm hà hậm hực. Họ hăm he rằng để coi vào mùa cao điểm chế biến mới này, hệ thống lọc không khí của xưởng tương ớt hoạt động ra sao, có gì kiện tiếp! Chẳng trách mà luật sư là một trong những nghề hốt bạc nhất (và cũng bị ghét nhất) ở Mỹ. Đã chấp nhận sống ở Mỹ là phải sẵn sàng cho 2 nối ám ảnh đeo theo mình tới hơi thở cuối cùng là “bill” (hóa đơn) và “sue” (kiện tụng).

PHẠM HỒNG PHƯỚC

(Saigon 31-5-2014)

Tác giả ăn phở với tương ớt “Con gà” tại Virginia (Mỹ).