Trong thời gian gần đây, báo chí liên tục đưa tin về hàng loạt vụ người dân cả nước nhận những cuộc gọi từ những kẻ tự xưng là thuộc cơ quan công an X, Y, Z,… yêu cầu thực hiện những việc có liên quan tới ứng dụng định danh điện tử cá nhân VNeID. Táo tợn hơn, mới đây bọn xấu còn cả gan yêu cầu “kích hoạt tài khoản định danh mức độ 3” trong khi chủ yếu hiện nay chỉ yêu cầu xác thực ở mức độ 2 (dù gồm 4 mức độ theo Nghị định 59/2022/NĐ-CP).

Không ít người cả tin đã bị lừa, nhẹ thì mất thông tin cá nhân, nặng thì mất tiền trong tài khoản ngân hàng. Như trường hợp chị H.T.K.L. ở Q.1 (TP.HCM) hồi đầu tháng 3-2024. Chị nhận được cuộc gọi từ số điện thoại 0947.xxx với giọng nữ xưng là “Công an Phường Đa Kao, Q.1” thông báo định danh điện tử mức 2 của chị bị sai sót, không đưa lên mạng được. Cả tin, chị đã đồng ý nhờ giải quyết. Thấy “cá cắn câu”, bọn lừa đảo dẫn dắt nạn nhân qua nhiều công đoạn với nhiều người, nhiều cơ quan công an khác nhau để rồi 3 ngày sau, chị bị bọn chúng lấy mất từ tài khoản ngân hàng 3 lần tổng cộng gần 1,5 tỷ đồng.

Sau những nỗ lực mới được chủ xướng từ chính cơ quan quản lý nhà nước cao nhất là Bộ Thông tin và Truyền thông và buộc được các nhà mạng phải có trách nhiệm thực thi, cuộc chiến dai dẳng nhiều năm chống SIM rác cơ bản đã được quản lý tốt hơn. Các SIM đang hoạt động theo quy định đều được gắn với chủ nhân cụ thể và được xác thực và đồng bộ hóa thông tin thuê bao với cơ sở dữ liệu quốc gia. Thực tế SIM rác vẫn còn lưu hành trên thị trường theo những kênh nào đó, nhưng không còn “hỗn loạn” như trước.

Các nhà mạng di động đã tiến hành chuẩn hóa thông tin thuê bao. (Ảnh: Internet. Thanks).

Nhưng có một nghịch lý vẫn tiếp tục xảy ra. Nếu nói rằng SIM rác đã được quản lý, mỗi số máy đều có thuê bao chính chủ, tại sao vẫn tiếp tục xuất hiện những cuộc gọi, tin nhắn xấu mạo danh, hù dọa, lừa đảo người dùng di động?

Rõ ràng giờ đây bọn tội phạm di động đã thách thức và bất chấp nặng hơn khi chúng “dám” sử dụng các số thuê bao của các nhà mạng lớn. Từ SIM rác giờ thành cuộc gọi rác, tiếp tục ám ảnh công chúng và gây hại cho xã hội.

Điều này chứng tỏ bọn tội phạm mạng coi thường cơ quan chức năng, coi thường pháp luật. Phải chăng đó là hậu quả của việc xử lý nửa vời, không đến nơi tới chốn và thậm chí không đủ sức răn đe?

Trong thời gian qua, nhà chức trách đã tiến hành thêm một biện pháp trong cuộc chiến phòng, chống tội phạm di động là định danh cuộc gọi, tin nhắn. Trước hết là với các số điện thoại của các cơ quan nhà nước (đặc biệt là các cơ quan bảo vệ pháp luật,…); các tổ chức – dịch vụ có quan hệ rộng với công chúng (như ngân hàng),… Cụ thể, khi liên lạc với người dân, các số điện thoại này sẽ hiển thị rõ ràng tên cơ quan thay vì chỉ hiện số điện thoại. Người dân mà cẩn thận một chút sẽ phân biệt được đâu là các cuộc gọi chính danh.

Vì thế, trong khi vẫn tiếp tục thực hiện nỗ lực chống SIM rác, quản lý chặt chẽ từng số thuê bao, cơ quan chức năng cần phải đẩy mạnh truyền thông liên tục và thường xuyên để nâng cao ý thức của công chúng biết cách nhận diện và có thể chủ động tự bảo vệ mình. Thông qua các kênh truyền thông đại chúng, bao gồm mạng xã hội, các cơ quan chức năng thường xuyên cập nhật nhắc cho người dân nhớ rằng mình không làm việc qua điện thoại mà chỉ trực tiếp tại trụ sở cơ quan hay có người trực tiếp đến giải quyết với sự có mặt của đại diện khu phố, cảnh sát khu vực. Các thông báo cho người dân cũng chỉ được cơ quan chức năng cập nhật qua các kênh truyền thông chính thức, bao gồm các tài khoản chính thức trên mạng xã hội.

Cuối cùng, bệnh quỷ phải có thuốc tiên. Hễ nhận báo cáo các số điện thoại mạo danh, lừa đảo, cơ quan chức năng cần nhanh chóng xác minh, xử lý và hồi đáp cho người báo tin, đồng thời đưa lên các kênh thông tin chính thức để thông báo và răn đe. Bên cạnh đó, nhà mạng di động cần mạnh tay khóa ngay (trước mắt là có thời hạn) các số thuê bao vi phạm.

Từ ngày 1-11-2022, Bộ Thông tin và Truyền thông đã triển khai thí điểm đầu số (Tổng đài) 156 tiếp nhận phản ánh về cuộc gọi rác, cuộc gọi có dấu hiệu lừa đảo qua hai hình thức thoại và tin nhắn. Đây là đầu số được sử dụng thống nhất trên toàn quốc và triển khai với tất cả các nhà mạng cung cấp dịch vụ viễn thông cố định, di động.

HOÀI XUÂN